Na półwyspie otoczonym przez piękne jeziora stoi ogromna Bazylika pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Kościół, który swoją wzniosłością i rozmiarami dorównuje zamkowi na wyspie w Trokach, w 2017 roku zyskał status bazyliki – ten tytuł nadawany jest tylko świątyniom o szczególnym znaczeniu.
Na terenie Litwy znajduje się 8 bazylik: Bazylika Archikatedralna pw. św. Stanisława i św. Władysława w Wilnie, Bazylika Archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie, Bazylika Zmartwychwstania Pańskiego w Kownie, Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Szydłowie, Bazylika Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny w Krakinowie, Bazylika Świętego Michała Archanioła w Mariampolu, Bazylika Najświętszej Maryi Panny w Kalwarii Żmudzkiej oraz Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach. Na świecie status bazyliki posiada około 2 tysiące świątyń.
Bazylika pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach, ufundowana przez Witolda Wielkiego w XV wieku, została wzniesiona na planie nierównomiernego prostokąta. Przeplatają się w niej harmonijnie cechy stylu gotyckiego i baroku. Fragmenty fresków odkryte na ścianach bazyliki przypominają styl charakterystyczny dla czasów Bizancjum. Podobny styl został zastosowany na zamku na wyspie w Trokach.
W bazylice przechowywane są pokaźne skarby sztuki sakralnej: obrazy sztalugowe, pomniki pamiątkowe, różnorodne relikwie, puchary, XVIII-wieczne świeczniki, lampa z wiecznym ogniem i nie tylko. Na wyjątkową uwagę zasługuje obraz Matki Boskiej słynący z łask i uzdrowień. Ten obraz, jako pierwszy w czasach Wielkiego Księstwa, został oficjalnie odznaczony papieskimi koronami przez Papieża Klemensa XI oraz zyskał tytuł Wstawiennika Chorych. Co ciekawe, obraz Matki Boskiej od dawna czczą przedstawiciele różnych religii tj. katolików, prawosławnych i muzułmanów.
Od 1 września 2017 do 8 sierpnia 2018 roku bazylika w Trokach obchodzi jubileusz koronacji obrazu, dlatego 2018 rok został ogłoszony rokiem Matki Boskiej Trockiej –patronki Litwy, a w 2017 roku dopiero co poświęcone dzwony bazyliki przekazały wzniosłą wiadomość o jubileuszowym roku.
Świątynię w Trokach odwiedzają wierzący nie tylko z Litwy. Wyjątkowe święta = Święto Matki Boskiej Zielnej i odpust parafialny w Trokach – przyciągają gości z sąsiednich oraz dalszych regionów. Podczas odpustu modlący się biorą udział w marszu z Ostrej Bramy w Wilnie do Bazyliki w Trokach – to prawie 30 km!
Bazylika w Trokach
Duchowe centrum Trok, czyli Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, wyróżnia się swoją historią. Podczas swojego istnienia nigdy nie została zamknięta, przekazana dla wyznawców innej religii lub użyta do celów niereligijnych.
Bazylika to nie tylko unikalny pomnik wiary i historii kultury Litwy. Szczególnie honorowy tytuł świątynia otrzymała według specjalnych kryteriów, ustalonych w Domus Ecclesiae, tj. w dekrecie o kulcie Boga i porządku sakramentów. Kryteria te dotyczą samego budynku oraz żywego Kościoła, tj. społeczności, która się w nim gromadzi. Często podkreślane jest historyczne znaczenie bazyliki dla państwa i regionu, wzniosłość stylu budowli, rozwój duchowy społeczności wiernych i uczynki miłosierdzia bliźnich.
Ponadto, tytuł bazyliki wskazuje na szczególną więź kościoła z papieżem. Od 600 lat na ołtarzu głównym dumnie znajduje się obraz Matki Boskiej, który przed 300 laty doczekał się koron papieskich od Papieża Klemensa XI. Godny uwagi jest również pomnik Jana Pawła II, który poświęcono i postawiono w 2015 roku na placu kościoła pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.
Nadanie świątyni tytułu bazyliki zobowiązuje do bycia przykładem dla innych świątyń poprzez aktywną działalność społeczności, pasterstwo i odprowianie obrzędów liturgicznych. Bazyliki umożliwiają zapoznanie się z dokumentami papieskimi, jak również przyciągają pielgrzymów i osoby poszukujące duchowości.
W Bazylice Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach msze święte odprawiane są codziennie w języku litewskim i polskim.
Obraz Matki Boskiej
Jeszcze przed zdobyciem uznania papieża, sława obrazu przedstawiającego Maryję z dzieciątkiem dotarła na krańce Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od początku XVII wieku obok obrazu wieszano wota, podziękowanie za dar cudownego pobłogosławienia, np. w postaci serduszek wykonanych z metali szlachetnych lub naszyjników. Do tej pory można naliczyć około 400 wot!
Oryginalny obraz posiada cechy XV-wiecznego stylu gotyckiego i wyróżnia się szczególną wartością historyczną. Na odwrocie obrazu zapisano, że to dar od cesarza Manuela II Paleologa dla władcy litewskiego, Witolda Wielkiego, z okazji chrztu. Ten sam napis potwierdza wierzenia na temat tego, że Matka Boska Nikopeja, która w języku greckim oznacza „zwycięska”, na początku XII wieku pomogła cesarzowi przełamać oblężenie Persów i wrócić do Konstantynopola, za co władcy Bizancjum traktowali ją jako patronkę władców i całego kraju.
Cudowny obraz wiszący na głównym ołtarzu w ciągu kilku stuleci był przemalowany. Konserwatorzy odkryli, że wcześniejszy wizerunek Maryi był utrzymany w stylu gotyckim, Najświętsza Panienka znajdowała się w pozycji stojącej, bez nakrycia głowy, być może jedynie z wiankiem z róż. Obraz najprawdopodobniej okazał się za duży na nowy ołtarz, dlatego odcięto jego dolną część, a także na nowo wyrzeźbiono i pozłocono tło. Postać Maryi została przemalowana w stylu bizantyńskim, a nad obrazem zawieszono wcześniej zamocowaną cenną koronę. Obraz Maryi z dzieciątkiem Jezus zachwyca okuciami ze srebra i złotymi koronami podarowanymi przez papieża. Delikatne złocone rzeźbienia tła datowane na przełom XV i XVI wieku zostały zeskrobane, usunięte i od nowa wyrzeźbione.
Dzwony
W jubileuszowym 2017 roku, podczas konsekracji głównego ołtarza bazyliki, dokonano poświęcenia nowych dzwonów. Dzwony zostały odlane w słynnej Odlewni Dzwonów Braci Kruszewskich w Węgrowie w Polsce. Największy z dzwonów został przeznaczony Matce Boskiej Trockiej, patronce Litwy. Jego waga sięga aż 700 kg! Drugi z dzwonów, nieco mniejszy, stanowi pamiątkę 100-lecia odzyskania niepodległości Litwy.
Lata jubileuszowe 2017-2018
Okres od 1 września 2017 do 8 września 2018 roku jest czasem wyjątkowym. Świątynia, której papież Franciszek nadał tytuł bazyliki, obchodzi 300-lecie koronacji obrazu Matki Boskiej. Poza tym, z tą rocznicą schodzi się 100-lecie odzyskania państwowości. Biskupi Litewscy oraz Sejm Republiki Litewskiej wspólnie ogłosili rok 2018 rokiem jubileuszowym Matki Boskiej Trockiej – Patronki Litwy. Nowe dzwony w Bazylice głośno oznajmiają tę dobrą nowinę.
Nikt nie neguje tego, jak ważną rolę odegrał obraz Matki Boskiej Trockiej w historii Litwy. W roku jubileuszowym jego koronacji organizowane są wydarzenia kulturalne i sakralne: międzynarodowy kongres mariologiczny, wykłady tematyczne i konferencje. Odbywa się wtedy także comiesięczna „Modlitwa za miasto i Ojczyznę”, podczas której modlący się proszą o pokój i dobrobyt dla mieszkańców Litwy i całego świata.
