Obfitujący w jeziora i poprzecinany rzekami krajobraz rejonu trockiego wyróżnia się nie tylko pięknem przyrody, lecz także spuścizną kulturalno-historyczną. Na zachodnim brzegu jeziora Łuka (albo Bernardynów), na samym koniuszku półwyspu, leży Góra Ofiarna, która wzbija się na wysokość 17 metrów. Z tego wzgórza, obrośniętego rzadkimi gatunkami drzew liściastych, rozciąga się zapierający dech w piersiach widok na linię brzegową jezior i zamek na wyspie w Trokach.
Wzgórze określa się mianem wzgórza zamkowego, ponieważ na szczycie znajduje (bądź znajdował się) się zamek – można dostrzec nasypy wykonane z ziemi. Słowo zamek (lit. „pilis”) pochodzi od słowa sypać (lit. „pilti”). Góra Ofiarna to jedno z tysiąca wzgórz zamkowych, jakie znajdują się na Litwie.
Głównym zadaniem wzgórza zamkowego była, jak sama nazwa wskazuje, obrona zamku i zabudowań wokół niego. Na szczycie wzgórza, na usypanym placu, gromadzili się okoliczni mieszkańcy albo wojsko, aby schronić się przed napaścią podczas bitwy. Plac na Wzgórzu Ofiarnym ma 45 metrów długości i 17 metrów szerokości! Funkcję obronną wzgórza dodatkowo zapewnia wykopana wokół niego fosa o szerokości 18 metrów i głębokości 3 metrów!
Zamek na półwyspie w Trokach i zespół obronny z Górą Ofiarną nie pojawiają się często w źródłach pisanych. Uważa się, że budowę zamku w XIV wieku zlecił Kiejstut. Podobno trwała ona około 20 lat. Warto tu dodać, że do momentu wybudowania zamku siedzibą książąt litewskich był zamek w Starych Trokach, znajdujący się 3 km od Trok.
W 2005 roku, rozporządzeniem Ministra Kultury Republiki Litewskiej, Góra Ofiarna stała się pomnikiem chronionym przez państwo. Obecnie u stóp tego wzgórza organizowane się różne imprezy plenerowe, np. święto średniowiecza, zawody jeździeckie, czy pokazy zabytkowych aut.
Pochodzenie nazwy góry
Wzgórze, na którym znajduje zamek na półwyspie w Trokach, od dawna określane jest Ofiarnym, lecz skąd wzięła się ta nazwa? To dopiero zagadka!
Jedna z legend głosi, że na tej górze składano ofiary pogańskim bożkom. W połowie XIX wieku wzgórze badał hrabia Eustachy Tyszkiewicz, który znalazł na nim dziurawą łyżkę. Zdaniem archeologa, używano jej do czerpania krwi podczas składania ofiar. Badający ten eksponat archeolodzy ustalili później, że nie jest on tak stary. Nie ma więc wiarygodnych źródeł, które potwierdzałyby, że wzgórze było w przeszłości miejscem składania pogańskich ofiar.
Wzgórze zamkowe – budowla obronna
Głównym zadaniem wzgórza zamkowego była obrona, więc zawsze starano się wykorzystać jego naturalne ukształtowanie terenu, które spełniało taką funkcję. Wzgórze otoczone rzekami lub mające strome zbocza posiada bardzo pożądane naturalne warunki do budowy zamku lub osady.
Wysokość i stromość zboczy wzgórza to istotne cechy obronne przyszłego zamku. Pozostałe były osiągane poprzez dodatkowe nasypy lub wykopane ludzką ręką fosy. Faktycznie, wspięcie się na 17-metrową, stromą Górę Ofiarną równa się niemałemu wyczynowi. Na szczęście, dzisiaj pomagają w tym schody od strony południowej wzgórza, z których przed oczami ukazuje się piękny widok.
Warto dodać, że na Litwie trudno znaleźć wzgórze zamkowe, które zachowałoby swój oryginalny wygląd. Często trzeba posiłkować się wyobraźnią, aby jej oczami „zobaczyć” wysokie nasypy, głębokie fosy, czy strome zbocza. Niektórym gościom udaje się też wyobrazić ciężar broni i zbroi rycerskiej spoczywającej na barkach rycerza – mogła ona ważyć do 40 kilogramów.
Zamek na półwyspie
Budowę zamku w połowie XIV wieku zlecił Wielki Książę Litewski Kiejstut. Za czasów słynnego średniowiecznego władcy Litwy – Witolda – w XV wieku zamek na półwyspie w Trokach, inaczej zwany Dużym Zamkiem, był jedną z rezydencji wielkiego księcia. Zamek stanowił nierozdzielną część kompleksu obronnego miasta Trok i stolicy w Wilnie. Po śmierci Witolda Duży Zamek stał się rezydencją księcia Bolesława Świdrygiełły i Zygmunta Kiejstutowicza.
Na przestrzeni wieków książęta doprowadzili teren zamku do zaniedbania, a jego przeznaczenie zmieniono. Na początku XVI wieku zamek na półwyspie pełnił rolę więzienia. Trzymano w nim posłów wielkiego księcia moskiewskiego i innych spiskowców wyższego pochodzenia. Ostatecznie, w 1655 roku, zamek na półwyspie został zburzony. Po dwóch stuleciach, pod koniec XIX wieku wszczęto prace archeologiczne i próby odbudowy kompleksu obronnego.
Święto Średniowiecza
Święto odbywające się latem u podnóży Wzgórza Ofiarnego przyciąga każdego roku tysiące gości. To wyjątkowe wspomnienie czasów średniowiecznych przenosi nas do miasta rodem ze średniowiecza. Wśród gwarów tłumów można spotkać tu kupcówi rzemieślników sprzedających wyroby garncarskie, kowali, rzeźbiarzy, jubilerów i innych mistrzów rękodzieła. Specjalnie na to święto dostępna jest mennica monet, w której można wybić sobie pamiątkową kopię starodawnej monety.
W kuchni polowej na gości festiwalu czekają tradycyjnie obfite i oryginalne potrawy, przechodniów zabawiają uliczni artyści, rycerze demonstrują swoją odwagę i zręczność, rozbrzmiewają się dźwięki zespołów muzycznych, a z kuźni dochodzą odgłosy kucia –wszystko to potrafi oczarować duchem przeszłości, jak również szczególną atmosferą średniowiecznego zamku i życia miejskiego.
